Μπρούς Λόκχαρντ, η οδύσσεια του κατασκόπου της μπάλας.

του Ηλία Καραγιάννη.

Στη Μόσχα των αρχών του περασμένου αιώνα αναδινόταν έντονα το άρωμα της διαρκούς συνωμοσίας. Η επανάσταση του 1905, τότε που οι νιφάδες του χιονιού βάφτηκαν με το πορφυρό αίμα των άοπλων εργατών στα χειμερινά ανάκτορα της Πετρούπολης, είχε ξεδιπλώσει με τρόπο επιτακτικό τα αιτήματα των εξαθλιωμένων αγροτών και εργατών.
Η ταραγμένη εποχή που εκυοφορείτο στη Ρωσία είχε μαγνητίσει το ενδιαφέρον των ευρωπαϊκών δυνάμεων που γέμισαν τη Μόσχα με «σκιές» σαν τον Μπρούς Λόκχαρτ.
Σε εκείνο τον τόπο των ανήκουστων συμβάντων ο Λόκχαρτ αντιμετώπιζε με εντυπωσιακή ηρεμία τις ανατροπές στην καθημερινότητα της ρωσικής κοινωνίας που κόχλαζε.
Στο πλάι του μυθικού κατασκόπου, Σίντνεϊ Ρέιλι, ο οποίος αποτέλεσε την πηγή έμπνευσης του Ιαν Φλέμινγκ προκειμένου να πλάσει τον χαρακτήρα του Τζέιμς Μποντ, ο Λόκχαρτ έμαθε να είναι η προσωποποίηση του αθέατου.
Διπλωμάτης του Βρετανικού Σώματος, κατόρθωσε να απλώσει το δίχτυ της οικειότητας στους προλετάριους με δόλωμα το ποδόσφαιρο. Λάτρης του από την τρυφερή ηλικία, που όλα εγγράφονται σαν μαλακό κερί, ο Λόκχαρτ κατέφτασε στη Μόσχα το 1909 με τη φήμη του σπουδαίου ποδοσφαιριστή να τον ακολουθεί σαν επίμονη σκιά.
Μια φήμη που παραβίασε σφαλισμένες πόρτες, σε μια κοινωνία όπου τόσο πολλά ήταν μυστικά, που ζηλότυπα έκρυβε ακόμα και το εσωτερικό των σπιτιών της από τους ξένους. Σε μια Ρωσία εξαγριωμένη, με ανθρώπους έτοιμους από την εξαθλίωση να ξεσκίσουν την ίδια τους τη σάρκα, ο Βρετανός κατάσκοπος, που γεννήθηκε σαν σήμερα (2 Σεπτεμβρίου) πριν από 123 χρόνια, εξελίχθηκε σε έναν από τους διαμορφωτές της ιστορίας...
* Σε ένα οικογενειακό περιβάλλον δασκάλων και καθηγητών, ο Μπρους Λόκχαρτ ασφυκτιούσε…………….. Στα 21 του απέδρασε για τη Μαλαισία, όπου δύο από τους θείους του διατηρού¬σαν μεγάλες εκτάσεις φυτειών, προκειμένου να δημιουργήσει ένα εργοστάσιο πρώτων υλών. ………….το ανήσυχο πνεύμα του δεν μπορούσε να εγκλειστεί σε ένα μικρό γραφείο στη Μαλαισία και έτσι έλαβε την απόφαση να επιστρέψει στη Βρετανία για να ενταχθεί στο Διπλωματικό Σώμα.
Το 1909, και ενώ οι πληγές από την επανάσταση τέσσερα χρόνια πριν παρέμεναν ανεπούλωτες, ο Λόκχαρτ κατέφτανε στη Μόσχα με τη φήμη του να προηγείται. Η είδηση ότι ένας σπουδαίος ποδοσφαιριστής από το Κέμπριτζ πρόκειται να αφιχθεί στη ρωσική πρωτεύουσα διείσδυε με άνεση... κατασκόπου στις συζητήσεις ανθρώπων όπως ο Κλέμεντ και ο Χάρι Τσάρνοκ. Των δύο Βρετανών που είχαν κάνει τις πρώτες θερμές συστάσεις του «βασιλιά των σπορ» με το προλεταριάτο της Ρωσίας. Ιδιοκτήτες μύλων βαμβακιού σε μια περιοχή 80 χιλιόμετρα μακριά από τη Μόσχα, οι Τσάρνοκ παρατηρούσαν με φόβο την κοινωνία να εξαθλιώνεται καταναλώνοντας απίστευτες ποσότητες βότκας για να αφήσει στη λήθη την συνθλιπτική καθημερινότητα.
Όπως ανασύρει από τη μνήμη του ο Λόκχαρτ στην αυτοβιογραφία του «Οι αναμνήσεις ενός Βρετανού κατασκόπου»:
«Οι Τσάρνοκ χρησιμοποίησαν το ποδόσφαιρο σαν ένα αντίδοτο κατά της βότκας και της πολιτικής καταπίεσης».
Σε αυτή την ομάδα αγωνίστηκε για πρώτη φορά ο κατάσκοπος από το Φάιφ, χάρη σε μια παρανόηση που ήταν εύκολο να συμβεί την εποχή που τα νέα κυκλοφορούσαν πιο αργά και από νύχτα αϋπνίας...
** Στην οικογένεια του υπήρχε όντως ένας σπουδαίος ποδοσφαιριστής. Ήταν ο αδελφός του, ο Τζον. Οι Βρετανοί όμως, που ζούσαν εκείνη την εποχή στη Μόσχα, αρκέστηκαν στο άκουσμα του επώνυμου Λόκχαρτ και με μια σπάνια επίδειξη βικτοριανής διακριτικότητας σταμάτησαν να αναρωτιούνται. Ετσι ο Ρόμπερτ Λόκχαρτ, ένας μέτριος Βρετανός ποδοσφαιριστής, αγωνίστηκε μέχρι και στο πρώτο πρωτάθλημα που διοργανώθηκε στη Ρωσία το 1912. Στην ομάδα που θα εξελισσόταν στη σημερινή Ντιναμό Μόσχας, την OKS, ο Λόκχαρτ αγωνίστηκε ως βασικός σε μια εντεκάδα που αποτελείτο από 6 Βρετανούς και 5 Ρώσους.
«Φοβάμαι ότι η εμπειρία μου ήταν πιο επικερδής για εμένα παρά για το κλαμπ. Στην πραγματικότητα δεν άξιζα τη θέση μου στην ενδεκάδα. Παρά ταύτα, εκείνα τα παιχνίδια ξεσήκωσαν θύελλα ενθουσιασμού στους οπαδούς του ποδοσφαίρου. Στο Οριέτσοβο αγωνιζόμασταν μπροστά σε κοινό 10 με 15.000 ανθρώπους»,
έγραφε με μια βαθύτατη αίσθηση αυτοσαρκασμού ο Λόκχαρτ στο δεύτερο κεφάλαιο της αυτοβιογραφίας του……………………… Ο Λόκχαρτ έγινε μάρτυρας όλων όσα μπορούσαν να συμβούν μεταξύ των ανθρώπων κατά την πρώτη επανάσταση του 1917 που αποκλήθηκε Φεβρουριανή.
* Η πτώση του Τσάρου Νικόλαου Β' και η κατάργηση της μοναρχίας οδήγησαν τις βρετανικές αρχές στην άμεση επαναφορά του Μπρους Λόκχαρτ στην πατρίδα του για να πραγματοποιηθεί συνεκτίμηση των νέων δεδομένων. Ετσι ο Βρετανός κατάσκοπος, που κατάφερνε να συλλέγει πληροφορίες χάρη στις σχέσεις που είχε αναπτύξει παίζοντας ποδόσφαιρο, δεν ήταν μάρτυρας της Οκτωβριανής Επανάστασης, μιας και επέστρεψε στη Μόσχα τον Ιανουάριο του 1918, όταν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις έμοιαζαν δυσαρεστημένες από τη νέα κατάσταση που καταργούσε αρκετά από τα προνόμια τους στη ρωσική οικονομία. Πλέον ο Λόκχαρτ μαζί με τον ιδεότυπο του κατασκόπου, Ρέιλι, είχαν μια αποστολή. Τη δολοφονία του Λένιν...
** Ο Μπρους παράδερνε μουσκεμένος κάτω από τον μολυβένιο ουρανό της Μόσχας την ημέρα των γενεθλίων του, στις 2 Σεπτεμβρίου του 1918.
Ηταν λίγες ώρες αφότου είχε αποκαλυφθεί το σχέδιο δολοφονίας του ηγέτη των Μπολσεβίκων, Βλάντιμιρ Ιλιτς Λένιν, από δύο Βρετανούς. Τον Λόκχαρτ και τον Ρέιλι. Και ενώ ο Ρέιλι χάθηκε σαν σκιά από τις ρωσικές αρχές, ο Λόκχαρτ καταδικάστηκε σε θάνατο, με την απόφαση να έχει άμεση ισχύ. Τα πάντα στο κελί του ήταν βαριά και ασάλευτα, ενώ ξαναζούσε τη νύχτα των γενεθλίων του, σκηνές που έλαβαν τη θέση τους στο πελώριο καταπίστευμα των αναμνήσεων της Μόσχας. Στο ύστατο ιδροκόπημα της αγωνίας πριν από το μοιραίο, ο Λόκχαρτ ανακουφίστηκε στο άκουσμα ότι το βρετανικό σώμα είχε καταφέρει να τον σώσει ανταλλάσσοντάς τον με έναν Ρώσο κατάσκοπο που είχε συλληφθεί στο Λονδίνο. Επέστρεψε στην Αγγλία και το 1932 δημοσίευσε τις «Αναμνήσεις ενός Βρετανού κατάσκοπου» που δύο χρόνια αργότερα μεταφέρθηκαν στο σελιλόιντ με τον Λέσλι Χάουαρντ να τον υποδύεται.
Συνέχισε να παρακολουθεί ποδόσφαιρο στη Βρετανία στο ενδιάμεσο των διαλέξεων του, της συγγραφής και των δημοσιογραφικών κειμένων που υπέγραφε.
Αφηγείτο τις περιπέτειές του στη Μόσχα, ιδωμένες υπό το πρίσμα του ποδοσφαίρου, το οποίο, όπως έλεγε, ήταν ο καλύτερος τρόπος για να προσεγγίσει κανείς τους εσωστρεφείς Ρώσους.
«Ήταν ένας λαός που δύσκολα σου ανοιγόταν και εγώ έπρεπε να συλλέγω πληροφορίες. Το πείραμα των Τσάρνοκ αποδείχθηκε ευεργετικό. Αν είχε υιοθετηθεί και από άλλους, τότε οι σκληρά εργαζόμενοι Ρώσοι θα ήταν περισσότερο προσεγγίσιμοι»,
έλεγε ο Λόκχαρτ, οι αναμνήσεις του οποίου είχαν πάντοτε ποδοσφαιρικά ίχνη.
«Πάντοτε θεωρούσα τις ποδοσφαιρικές μου εμπειρίες με τους Ρώσους προλετάριους σαν το πλέον πολύτιμο μέρος της ρωσικής μου εκπαίδευσης. Όταν, λόγω της μπάλας, βρεθήκαμε πιο κοντά, αντιλήφθηκα πόσο υπέροχοι άνθρωποι ήταν»,
έλεγε ο Μπρούς Λοκχαρντ, η κατασκοπική οδύσσεια του οποίου κατακάθισε σαν μια έντονη σημείωση στην ιστορία.